Cetinje
Niegoševa Biljarda
National Museum
Montenegro
Catalog request
MetaFormizam©, apsolutno novi izraz za rječnike širom svijeta, istorijski je koncept, osmišljen i teorijski formulisan 2010. godine od strane autora ovog kataloga, istoričara umjetnosti sljedbenika Longijeve škole, koji je nakon dvadeset i pet godina studija i istraživanja napravio neku vrstu bilansa istorije umjetnosti XX vijeka.
MetaFormizam© ne označava pokret ili umjetničku struju, nego navodi precizni istorijski period, posljednji od svih dosadašnjijh Istorija umjetnosti, sa eksplicitnom referencom na «nefigurativnu» umjetnost za koju je identifikovan jedinstveni ključ čitanja: MetaForma© (through the shape).
Prije nego što će zaključiti istraživanje o milenijumima istorije umjetnosti, MetaFormizam© je postavio pitanje o brojnim umjetničkim izrazima XX i prvih dvadeset godina XXI vijeka, osuđenih na nerazumijevanje jer nijesu prikazivali objektivno prepoznatljive figure već samo znakove i boje čije značenje treba tražiti i, ne bez poteškoća, razumjeti.
Istoričar koji ga je osmislio osjetio je potrebu za konačnim pojašnjenjem koje dolazi iz mogućnosti dobijanja uvjerljivog značenja onih znakova i boja koji, ako se dobro posmatraju, ocrtavaju oblike. Slobodni i naizgled nesređeni, ovi oblici zapravo slijede liniju plana koji nije zasnovan na učenju neke škole, već jednostavno prepoznat od strane umjetnika koji je odlučio da se osloni na svoju podsvijest, odnosno na onaj dio sebe koji je instinktivno reagovao na spoljne podsticaje.
MetaFormizam daje pregled kompletne linije takozvanog Apstrakcionizma koji, nastao u Istočnoj Evropi sa odlučujućim umjetničkim doprinosom Čeha Františka Kupke (1871-1957) i Rusa Vasilija Kandinskog (1866 - 1944), stubova «apstraktne umjetnosti», proteže se tokom dvadesetog vijeka šireći se kroz ostatak Evrope i dalje u Sjedinjene Države.
Ovdje će čak ući u Hladni rat, u okviru programa CIA-e koja je u Apstrakcionizmu vidjela instrument koristan za afirmaciju slobode izražavanja, što je ekvivalentno slobodi mišljenja protiv totalitarizma komunističkih režima. Baš je na to mislio Džekson Polok kada je svojim slavnim akcionim slikarstvom nastavio da afirmiše i potvrđuje izražajnu nadmoć gestualnosti.
Klasifikovanje nefigurativne umjetnosti kao «apstraktne» početkom dvijehiljaditih godina je istorijsko-kritička operacija koja više ne stoji iz tri razloga: a) zato što su prestali postojati istorijski i umjetnički uslovi koji su motivisali i Kupku i Kandinskog da nastave sa «apstraknim» prikazivanjem, upoređujući ga sa realnim prikazivanjem spoljnog svijeta (primarni cilj umjetnosti svih vremena); b) zato što je sva manjinska struja «nefigurative» tokom XX vijeka pošla različitim putevima, pod različitim nazivima c) zato što je savremena kreativnost od poslijeratnog razdoblja pa nadalje uspjela da prevaziđe boju na platnu, uvođenjem u sopstvena djela fragmente materije... fragmente stvarnosti.
Stoga stvarnost više ne čeka da bude predstavljena, već ulazi sa pravom u samo predstavljanje ali ne da bude predstavljena, jer je toga tokom hiljada godina istorije imala više nego dovoljno, nego da svojim materijalnim prisutvom podrži slobodan protok kreativnih energija, što je u osnovi bilo kojeg «nefigurativnog» djela.
Kada se napokon shvati da su linije i boje u potpunoj slobodi - dakle nezavisne od akademske prakse a još manje organizovane da stvaraju, na primjer, iluziju trodimenzionalnosti, kao što je Renesansa poučavala vjekovima generacije slikara - u stanju da omoguće da se naziru oblici, potrebno je usredotočiti se na sliku i pokušati identifikovati te oblike.
Oni su vodič za čitanje nečega što nije spoljnog karaktera kao što su pejzaž, portret, mrtva priroda, nego nečega unutrašnjeg što pripada samom umjetniku: njegov duhovni svijet koji umjetnost može da prenese na izuzetan način, stimulišući našu viziju da pretvori u smisleno nešto što očigledno nema smisla.
Ovaj kognitivni proces je u potpunosti primjenljiv na sve «nefigurativne» umjetnosti počevši od prvog «apstraktnog» dijela istorije, čuvene Amorfe od Kupke i ezoteričnih geometrija Kandinskog. Lepeza je nevjerovatno raznovrsna, kao što pokazuje genealoško stablo MetaFormizma©, koje je takođe predstavio autor.
Ali zašto MetaFormizam© predstavlja posljednju fazu Istorije umjetnosti? Vrlo je jednostavno: Umjetnost više ne može reći ništa novo jer je već rekla sve što se moglo reći i ne može se ponavljati osim sama u sebi - to jest, proizvodeći seriju kopija iz prošlosti - i kroz nove tehnologije koje je, štaviše, sve više udaljavaju od njenog izvornog načela.
I stoga više ne može postojati Istorija ili Istorija umjetnosti koja bi bila napisana onako kako se do sada radilo. Umjetnost i Istorija, danas, su samo dvije apsolutne vrijednosti koje treba sačuvati i zbog toga prevladavaju u kulturnom i društvenom, kao i u ekonomskom smislu, sve one strukture očuvanja koje su u stanju da zaštite njen integritet.
Đulija Silato ©2019
